درباره دوره:
آنچه امروزه به علم اقتصاد شناخته میشود ذاتاً قادر نیست اصول عدالت و ارزشهای اخلاقی را مبنای دستگاه تحلیلی و الگوی سیاستگذاریهای اقتصادی خود قرار دهد.
علاوه بر این از تبیین پیامدهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسیِ حاصل از سیاستگذاریهای اقتصادی و مالی دولت و شرکتهای بزرگ و مؤسسات پولی و مالیِ بخشهای دولتی و خصوصی نیز عاجز است. ازاینرو اقتصاد متعارف را اقتصاد علمنما نامیدهایم که متأسفانه بر دانشکدههای اقتصاد حاکم است.
موضوع این دوره بررسی نقادانهای از منشأ علم اقتصاد جدید است. در این بررسی رویکرد تاریخی را اتخاذ کردهایم. اکثریت اقتصاددانان معاصر بر این عقیدهاند که اقتصاد جدید ساحتی علمی است بدین دلیل که روش تحلیلی بهکاررفته در آن بهواقع ریاضی است. ازاینرو به منشأ و ماهیت رویکرد ریاضی به اقتصاد پرداختهایم؛ زیرا که از اهمیت نظری بسیار بالایی برخوردار است.
این رویکرد مبتنی بر مفاهیم و روابط اقتصادی انتزاعی است که فقط برای بهکارگیری ریاضیات مناسباند. ما بر این عقیدهایم که رویکرد ریاضی موجب شده است که ظرفیت علم اقتصاد در توضیح و رویارویی با مسائل اقتصادی در دنیای واقعی محدود شود درحالیکه این مسائل برای سیاستگذاران اقتصادی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
نشان دادهایم آنچه از رویکرد ریاضی به اقتصاد حاصل شده است چیزی جز «اقتصادِ علمنما» نیست که امروزه به علم اقتصاد جدید معروف است اقتصادِ علمنما فریب بزرگی است؛ زیرا که در پشت نقاب زیبای «اقتصادِ علمی» که ادعا میشود مستقل از ارزشهاست چهره زشت سرمایهداری را پنهان میکند.
اقتصاددانان سرمایهداری معاصر چنین میپندارند که اقتصاد علم است؛ زیرا که ماهیت ریاضی دارد. چنین باوری وجود رابطه متقابل بین اقتصاد و نظام ارزشهای اخلاقی را نفی میکند درحالیکه چنین رابطهای در واقعیت وجود دارد. اقتصاد اسلامی بر ارزشهای الهی برای فرد و جامعه مبتنی است و لذا اقتصادِ علمنما موانع بزرگی در مسیر کشف این نظام ایجاد کرده است.
در این دوره توضیح دادهایم که علم اقتصاد متعارف موجب شده است که توانمندی و گسترۀ درک ما از رویکرد ارزش بنیان به تحلیلهای اقتصادی محدود شود. نخستین گام اساسی در ساختن چارچوبی مستحکم برای فرایندهای نظریهپردازی و سیاستگذاری در اقتصاد اسلامی توجه به همین حقیقت است.
کتاب فریب بزرگ، چرا و چگونه؟:
1 – توضیحات مقدماتی در باب هدف و چرایی تألیف کتاب فریب بزرگ
2 – نقد موضع برخی از علمای علوم دینی در ارتباط با علم پنداشتن اقتصاد متعارف و تلقی ناصحیح ایشان از اقتصاد اسلامی
3 – نقد و بررسی اقتصاد با رویکردی تاریخی، مبنای تألیف کتاب
4 – دو دلیل علمپنداشتن اقتصاد: ریاضیات و تصور کارایی آن
ارزش در علوم اجتماعی:
1 – نقش قضاوتهای ارزشی در علوم انسانی
2 – فریبکاری در ارزشزدایی از اقتصاد
3 – ربط و نسبت توصیفات علمی با ارزشها، هنجارها و تجویزهای علم اقتصاد
اقتصاد اسلامی، هدف غایی:
1 – تعارض مبنایی اقتصاد اسلامی و اقتصاد علمنما و مسیر 40 ساله ما برای رفع این تعارض
2 – مسیر اصلاح کدام است و هدف چیست؟
3 – اهمیت و جایگاه تجربه در اقتصاد اسلامی
فریب در اقتصاد علمنما:
1 – مقدمهای بر زندگی علمی مارکس و عدم امکان رویکرد ریاضی به مارکسیسم و اقتصاد اسلامی
2 – اولین مولفة فریب در اقتصاد علمنما: انتزاع تکبعدی
3 – دومین مولفة فریب در اقتصاد علمنما: انکار مبانی ارزشی ماتریالستی
مارکس و مارکسیسم:
1 – عدم امکان رویکرد ریاضی به مارکسیسم و اقتصاد اسلامی
2 – روابط اجتماعی تولید در اندیشة مارکس
3 – نقدی بر مارکسیسم
تعارض منطق انتزاع مطلوب و روش ریاضیات:
1 – نقش جنگهای صلیبی در ساخت اروپا و سکوت غرب در باب اهمیت این موضوع
2 – تناقضات و سردرگمیهای مارکس و انگلس
3 – لزوم تبیین منطق انتزاع جهت حصول اقتصاد اسلامی
4 – تاریخچة رویکرد ریاضی به اقتصاد مارکسیسم
گامهای ابتدایی ریاضیسازی:
1 – شخصیتهای تأثیرگذار در ورود ریاضیات به اقتصاد
2 – انگیزه اقتصاددانان در رویکرد ریاضی به اقتصاد
نقد تبیینهای رویکرد ریاضی:
1 – دلایل عدم توجه بزرگان اقتصاد کلاسیک به کاربرد ریاضیات در اقتصاد
2 – پاسخ دبرو به چرایی عدم استفاده از ریاضیات در اقتصاد توسط اقتصاددانان گذشته
3 – پاسخ کورنو به چرایی عدم استفاده از ریاضیات در اقتصاد توسط اقتصاددانان گذشته
4 – پاسخ والراس به چرایی عدم استفاده از ریاضیات در اقتصاد توسط اقتصاددانان گذشته
5 – پاسخ فوننویمن به چرایی عدم استفاده از ریاضیات در اقتصاد توسط اقتصاددانان گذشته
انقلاب معنا و تکبعدینگری:
1 – انقلابِ مبانی ارزشی در علوم اجتماعی
2 – چهارچوب رویکرد ریاضی والراسی به اقتصاد
روش انتزاع و زیربخشسازی:
1 – انگیزه جونس و والراس در طرح وضع آشفته
2 – تأثیر رویکرد فیزیکی در جهتگیری علمی اقتصاد
3 – منطق انتزاع علمی والراس
4 – جایگاه ابزاری ریاضی در روش انتزاع علمی
5 – شرایط قابل قبول برای استفاده از نگرش ریاضی والراسی به اقتصاد
جونس و والراس در برابر مارکس:
1 – سرگذشت جونس در ارتباط با مارکسیسم
2 – تقابل تاریخی لیبرالیسم و مارکسیسم
3 – سرگذشت والراس در ارتباط با مارکسیسم
4 – ادلة نظریة مختار در تکوین اقتصاد محض
رکود از مارشال تا رویکرد یکپارچه:
1 – برنشتاین در برابر مارکس
2 – مارشال و آغاز اقتصاد نئوکلاسیک
3 – از مارشال تا رکود بزرگ
4 – اقتصادسنجی: تلفیق نظریه، ریاضی و آمار
علم اقتصاد در انقلابها:
1 – انقلاب صنعتی عامل تغییر مسیر علم اقتصاد
2 – نقش روشنفکران در انقلابها
3 – اقتصاد متعارف؛ مانع تحول و پیشرفت
همه برای اقتصادسنجی:
1 – فروض موهومی علم اقتصاد
2 – حامیان انجمن اقتصادسنجی
ناکامی واقعی اقتصاد علمنما:
1 – رهیافت اجتماعی به علم اقتصاد
2 – ناتوانی رویکرد ریاضی والراسی در عمل
3 – راهبردهای مقابله به مارکسیسم در عمل
سقوط رؤیابافیها:
1 – مروری بر مباحث گذشته
2 – ظهور کینز
3 – برنامهریزی دولتی در برابر لیبرالیسم
4 – تاثیر مهندسی (مکانیزم سرو) بر شکوفایی اقتصاد سنجی و اقتصاد کلان کینزی
5 – حل دستگاه حالتـفضای کنترل بهینه در نظریة سیستمها
6 – عدم بکارگیری نتایج مدلهای کنترل سیستمهای اقتصادی در ادارة کشور
موخره: انتقادهای وارد!:
1 – نقد اول: تأثیر مارکسیسم بر اندیشة شما
2 – نقد دوم: اگر رویکرد ریاضی نه پس چه؟!
3 – نقد سوم: عقلا بماهم عقلا چیز دیگری میگویند!
4 – پاسخ به انتقادات