تفاوت‌های اصلی حسابداری مالی و حسابداری مدیریت

در دنیای پرتلاطم کسب‌ و کار امروز، اعداد و ارقام تنها زبانی هستند که داستان موفقیت یا شکست یک سازمان را روایت می‌کنند. اما این زبان، دو لهجه متفاوت دارد: حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی. تصور کنید در یک سازمان بزرگ هستید؛ حسابداری مالی مانند دوربینی است که از بیرون ساختمان، تصویری کلی و رسمی از سازمان شما به سهامداران و سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد، در حالی که حسابداری مدیریتی، همچون میکروسکوپی قدرتمند، به مدیران اجازه می‌دهد تا به درون سازمان نگاه کنند و جزئی‌ترین تصمیمات را با دقت بالا اتخاذ کنند.

در این مقاله، به بررسی تفاوت‌های اساسی این دو شاخه مهم حسابداری می‌پردازیم، دو رویکردی که اگرچه هر دو با اعداد و ارقام سر و کار دارند، اما هر یک داستان متفاوتی را برای مخاطبان خود روایت می‌کنند. آیا تا به حال فکر کرده‌اید چرا یک سازمان به هر دوی این شاخه‌ها نیاز دارد؟ چرا نمی‌توان تنها به یکی از آنها اکتفا کرد؟ پاسخ این سؤال‌ها در تفاوت‌های ظریف اما مهمی نهفته است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

حسابداری چیست

قبل از بیان تعریفی از حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی به یک تعریف کلی از حسابداری می‌پردازیم:

به طور کلی حسابداری، شناسایی، ثبت و ابلاغ نتایج اقتصادی یک سازمان است. یک عملکرد حیاتی برای هر کسب و کار، حسابداری فعالیت‌های تجاری را اندازه‌گیری می کند، اطلاعات را به صورت گزارش پردازش می کند و نتایج را به تصمیم گیرندگان منتقل می‌کند.

حسابداری مالی چیست

حسابداری مالی شاخه خاصی از حسابداری است که شامل فرآیند ثبت، خلاصه کردن و گزارش تعداد بی شماری از معاملات ناشی از عملیات تجاری در یک دوره زمانی معین است.

این معاملات در تهیه صورت‌های مالی از جمله ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد  که عملکرد عملیاتی شرکت را در یک دوره مشخص ثبت می کند خلاصه می شود. به طور کلی حسابداری مالی شامل موارد زیر می‌شود:

• صورت‌های مالی: گزارش‌هایی شامل صورت سود و زیان، ترازنامه و صورت جریان وجوه نقد که وضعیت مالی سازمان را نشان می‌دهند.
• پایداری و دقت: داده‌ها باید کاملاً دقیق و بر اساس رویدادهای مالی واقعی باشند.
• تاریخی بودن: اطلاعات حسابداری مالی عمدتاً بر داده‌های تاریخی و واقعی تمرکز دارد.
• گزارش‌دهی دوره‌ای: اطلاعات به صورت دوره‌ای منتشر می‌شود تا مخاطبان به روز شده و از وضعیت سازمان مطلع باشند.

حسابداری مدیریتی چیست

حسابداری مدیریتی به جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و ارائه اطلاعات مالی و غیرمالی به مدیران داخلی سازمان می‌پردازد تا آن‌ها را در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و بهبود کارایی یاری دهد. این نوع حسابداری محدود به رعایت اصول حسابداری نیست و در عوض، بر اساس نیازهای خاص سازمان و مدیران قابل انعطاف است. ویژگی‌های کلیدی حسابداری مدیریتی عبارتند از:

• پیش‌بینی و تحلیل: برخلاف حسابداری مالی که بیشتر بر داده‌های گذشته تمرکز دارد، حسابداری مدیریتی از داده‌های پیش‌بینی‌شده نیز استفاده می‌کند.
• گزارش‌دهی متناوب و موقت: مدیران می‌توانند در هر لحظه‌ای که نیاز باشد، به گزارش‌های مدیریتی دسترسی داشته باشند.
• کمک به تصمیم‌گیری: اطلاعات ارائه شده به مدیران کمک می‌کند تا در جهت بهبود کارایی و بهینه‌سازی منابع حرکت کنند.
• تمرکز بر آینده‌نگری: حسابداری مدیریتی به دلیل ارائه تحلیل‌های آینده‌نگر و پیش‌بینی‌ها، به مدیران کمک می‌کند تا خطرات و فرصت‌ها را بهتر شناسایی کنند.

ویژگی‌های حسابداری مالی

حسابداری مالی با اصول و استانداردهایی مانند GAAP و IFRS طراحی شده است که در سطح بین‌المللی پذیرفته شده‌اند و باعث می‌شوند گزارش‌ها قابل فهم و معتبر باشند. این ویژگی‌ها شامل:

• پیروی از استانداردها: رعایت اصول و استانداردها به گونه‌ای است که تمامی اطلاعات مالی ثبت شده توسط تمامی شرکت‌ها به شکلی قابل مقایسه باشد.
• گزارش‌دهی دوره‌ای: این گزارش‌ها به صورت دوره‌ای منتشر می‌شوند و شامل صورت‌های مالی جامع هستند.
• تمرکز بر صحت و دقت: هدف این نوع حسابداری، ارائه گزارش‌هایی است که قابل استناد باشند.
• مخاطبان خارجی: این گزارش‌ها به صورت عمومی منتشر شده و مخاطبانی مانند سهامداران، تحلیل‌گران و نهادهای قانونی دارند.

ویژگی‌های حسابداری مدیریتی

حسابداری مدیریتی به دلیل کاربرد داخلی آن، نیازی به رعایت استانداردهای خاص ندارد و از این رو به طور خاص برای مدیران و کارکنان سازمان طراحی شده است. ویژگی‌های مهم این نوع حسابداری شامل:

• انعطاف‌پذیری بالا: گزارش‌ها بر اساس نیازهای سازمان طراحی می‌شوند و شکل و محتوای خاصی ندارند.
• گزارش‌های سفارشی‌شده: امکان گزارش‌دهی لحظه‌ای و سریع برای تصمیم‌گیری فوری مدیران وجود دارد.
• کمک به برنامه‌ریزی و کنترل: اطلاعات حسابداری مدیریتی شامل داده‌هایی درباره هزینه‌ها، سودها و بهای تمام شده محصولات است.
• پیش‌بینی و بودجه‌ریزی: این نوع حسابداری به مدیران در پیش‌بینی هزینه‌ها و تعیین بودجه سالانه کمک می‌کند.

تفاوت‌های حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی

“کری آن ساندرسون” استادیار حسابداری در دانشگاه بنتلی، معتقد است که داشتن درک قوی از اصول حسابداری برای موفقیت در هر کسب ‌و کاری، فارغ از نوع شغلی که انتخاب کرده‌اید، ضروری است. او بیان می‌کند:

در محیط رقابتی امروز، اگر به دنبال تبدیل‌ شدن به یک رهبر هستید و می‌خواهید از دیگران متمایز شوید، باید بر ابعاد تجاری سازمان خود مسلط باشید.

آیا شما به رهبری در سازمان کنونی یا موقعیت‌های شغلی آینده خود توجه کرده‌اید؟ آگاهی از روندهای فعلی کسب ‌و کار می‌تواند به شما کمک کند تا تغییرات صنعت و فراتر از آن را پیش‌بینی و مدیریت کنید.

دو دوره مقدماتی حسابداری که در اکثر برنامه‌های تجاری گنجانده می‌شوند، حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی هستند. این دو حوزه اگرچه هسته‌های اصلی حسابداری را تشکیل می‌دهند، اما تفاوت‌های کلیدی میان آن‌ها وجود دارد که آگاهی از آن‌ها برای درک کامل‌تر حسابداری ضروری است.

در این بخش، تفاوت‌های اساسی بین حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی بررسی می‌شود:

1. سیستم‌ها: حسابداری مدیریتی بیشتر بر فرآیندهای داخلی تمرکز دارد و در جستجوی راه‌هایی برای بهینه‌سازی و کارایی بیشتر سیستم‌های داخلی است. در مقابل، حسابداری مالی تمرکز خود را بر سودآوری و وضعیت مالی کلی کسب‌وکار می‌گذارد.
2. تمرکز گزارش‌دهی:  حسابداری مالی معمولاً از یک الگوی استاندارد برای گزارش‌دهی استفاده می‌کند، در حالی که حسابداری مدیریتی نیازمند گزارش‌هایی با سطح بالاتری از سفارشی‌سازی است. گزارش‌های حسابداری مدیریتی باید با ابزارهای خاصی مانند نرم‌افزارهای پیشرفته و قابل تنظیم تهیه شوند.
3. سطح جمع‌آوری: حسابداری مالی به جمع‌آوری کلی امور مالی یک شرکت می‌پردازد. حسابداری مدیریتی اما اغلب جزئیات بیشتری را بررسی می‌کند و گاهی بر اساس بخش‌ها، مناطق جغرافیایی یا خطوط محصول گزارش تهیه می‌کند.
4. کارایی: هر دو شاخه باید دیدی از کارایی مالی کسب‌ و کار ارائه دهند، با این حال، حسابداری مالی به ارزیابی عملکرد کلی می‌پردازد، در حالی که حسابداران مدیریت نیز ناکارآمدی‌ها و فرصت‌های بهبود را شناسایی می‌کنند.
5. زمان‌بندی: حسابداری مالی معمولاً به مهلت‌های مالیاتی و قانونی وابسته است و نیازمند تولید گزارش‌های به موقع است. در حسابداری مدیریتی اما، گزارش‌ها بسته به نیازهای درونی سازمان و در زمان‌های مختلف تهیه می‌شود.
6. اطلاعات قطعی: در حسابداری مالی، دقت و صحت گزارش‌ها ضروری است، زیرا این گزارش‌ها در اختیار افراد خارجی و مقامات قانونی قرار می‌گیرند. حسابداری مدیریتی، در عوض، شامل پیش‌بینی‌ها و برآوردهایی است که از دقت کمتری برخوردارند.
7. استانداردها: گزارش‌های حسابداری مالی باید با استانداردهای دقیق قانونی مانند GAAP یا IFRS مطابقت داشته باشند. حسابداران مدیریتی انعطاف بیشتری دارند، هرچند که گاهی ممکن است مجبور به رعایت برخی استانداردها نیز باشند.
8. دوره زمانی: حسابداری مالی معمولاً گزارش‌هایی برای دوره‌های معین مانند سال مالی یا سه ‌ماهه ارائه می‌دهد. حسابداران مدیریتی ممکن است از داده‌های دوره‌های متنوع‌تر استفاده کنند و پیش‌بینی‌های آینده را نیز در کار خود لحاظ کنند.
9. ارزش‌گذاری: در حسابداری مالی، ارزش‌گذاری شرکت و دارایی‌های آن اهمیت بالایی دارد. اما در حسابداری مدیریتی، تمرکز بیشتر بر بهره‌وری و کارایی دارایی‌ها است تا ارزش‌گذاری.
10. گواهینامه‌ها: حسابداران مالی معمولاً دارای گواهینامه حسابدار رسمی (CPA) هستند، در حالی که حسابداران مدیریتی ممکن است گواهینامه حسابدار مدیریت خبره (CMA) داشته باشند.
11. سطوح پرداخت: حسابداران مدیریتی به دلیل مسئولیت‌های پیچیده‌تر و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک، معمولاً حقوق بیشتری نسبت به حسابداران مالی دریافت می‌کنند. البته، هر دو حوزه از نظر پرداخت مناسب هستند و به خوبی جبران می‌شوند.

این تفاوت‌ها به شما کمک می‌کند تا نقش‌ها و وظایف حسابداری مالی و مدیریتی را بهتر درک کنیم و دریابیم که چگونه هر یک به نوبه خود به بهبود عملکرد و تصمیم‌گیری‌های یک کسب‌ و کار کمک می‌کنند.

مقایسه حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی

برای ارائه دیدگاهی روشن‌تر، می‌توانیم تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو نوع حسابداری را در قالب جدول زیر نمایش دهیم:

شباهت های مدیریت و حسابداری مالی

حسابداری مدیریتی و حسابداری مالی چندین شباهت کلیدی با یکدیگر دارند. هر دو شامل ثبت، تحلیل و گزارش اطلاعات مالی هستند و به تجزیه و تحلیل جریان نقدی، هزینه‌های عملیاتی، دارایی‌ها و بدهی‌ها می‌پردازند. یکی از شباهت‌های مهم دیگر، نحوه گزارش‌دهی آن‌ها است؛ چرا که حسابداری مدیریتی و مالی، داده‌های مالی را در قالب گزارش‌ها و اظهارنامه‌های مختصر و قابل فهم فشرده می‌کنند و به تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر کمک می‌کنند.

سخن پایانی

با نگاهی به تفاوت‌ها و شباهت‌های حسابداری مالی و مدیریتی، متوجه می‌شویم که هر کدام از این دو نوع حسابداری نقش منحصربه‌فردی در سازمان ایفا می‌کنند. حسابداری مالی با ارائه اطلاعات شفاف به ذینفعان خارجی، شفافیت مالی را تضمین می‌کند، در حالی که حسابداری مدیریتی با ارائه اطلاعات دقیق به مدیران داخلی، به تصمیم‌گیری استراتژیک کمک می‌کند. این دو نوع حسابداری مکمل یکدیگرند و به بهبود عملکرد کلی سازمان کمک می‌کنند.